۱۰ راهنمایی برای گیتاریست‌هایی که می‌خواهند بهتر آواز بخوانند
می‌توانم رازی را با شما در میان بگذارم؟
به‌عنوان یک مربی آواز، بعضی از شاگردهای نمونه من گیتاریست‌ها هستند.
اصلاً اگر گیتار نبود، من هرگز معلم آوازی که امروز هستم، نمی‌شدم.
تا زمانی که گیتار زدن و خواندن در ایستگاه متروی سانفرانسیسکو را شروع نکرده بودم، اصلاً به نحوه خواندنم اهمیت نمی‌دادم. در آن روزها، آنقدر ساز می‌زدم و می‌خواندم تا صدایم بگیرد؛ امری که معمولاً چندان هم طول نمی‌کشید و سریع اتفاق می‌افتاد.
چند ماه به همین وضع گذشت تا بالاخره به این نتیجه رسیدم که دیگر کافیست:
وقت آن بود که به کلاس آواز بروم.
و در همان نیم ساعت اول با کمک مربی، نت‌هایی را خواندم که حتی تصورش را هم نمی‌کردم.
حالا چرا این داستان را تعریف کردم؟
تا بدانید خودم هم این روزها را گذرانده‌ام.
و حالا که مربی آواز شده‌ام، هر روز به گیتاریست‌ها کمک می‌کنم تا بهترین صدای ممکن خود را داشته باشند.
اگر من توانستم بهتر خواندن را یاد بگیرم، قول می‌دهم که شما هم می‌توانید.
اگر گیتاریست هستید و در آواز نیاز به کمک دارید، این مقاله برای شماست.
تکنیک‌های آوازی که به‌عنوان گیتاریست لازم دارید، با کسی که تنها کارش خواندن است، تفاوت دارد. بنابراین امروز می‌خواهم ده نکته آوازی مورد علاقه خودم برای گیتاریست‌ها را شرح دهم.
به شما قول می‌دهم که اگر این نکته‌ها را هر روز تمرین کنید، آواز خواندنتان چنان بهتر می‌شود که باور نمی‌کنید.
حاضرید؟ برویم سراغ نکته اول…
نکته ۱: صاف بایستید
مخلص کلام:
درست ایستادن، ساده‌ترین کاری است که گیتاریست‌ها می‌توانند برای بهتر شدن آواز خواندنشان انجام دهند.
متأسفانه بیشتر گیتاریست‌ها به‌محض اینکه گیتار را در دست می‌گیرند، طرز صحیح ایستادن را فراموش می‌کنند. پس اگر دنبال یک راه ساده برای بهتر خواندن هستید، از طرز ایستادن خود شروع کنید.
قبل از اینکه وارد جزئیات نحوه ایستادن شویم، باید بدانید که:
خیلی از مشکلات استایل بدن را می‌توان با ایستادن موقع گیتار زدن حل کرد.
دلیل این امر این است که وقتی می‌نشینیم، بیشتر احتمال دارد قوز کنیم و به عضله‌هایی که در آواز خواندن کمک می‌کنند، فشار بیاوریم.
بهترین استایل برای خواندن هم صاف ایستادن است.
بدن باید صاف باشد و سینه هم در حدی که راحت باشد، جلو.
صاف ایستادن برای آواز خواندن بدین نحو انجام می‌شود:
۱. موقع ایستادن پاها به اندازه عرض شانه باز باشند.
۲. پاها را به‌عنوان تراز فرض کنید و جوری بایستید که پاها و لگن در یک خط قرار بگیرند. مثل عکس زیر:
۳. وقتی از بغل نگاه می‌کنید، شانه‌هایتان باید هم‌عرض باشند؛ به‌طوری که شانه‌ها، لگن و پاها روی یک خط قرار بگیرند.
۴. گردن و سینه را تا جایی که برایتان راحت است، بالا بگیرید. به‌نحوی که موقع ایستادن، بلند و کشیده به نظر بیایید. یعنی چیزی شبیه این عکس:
این نوع ایستادن باید سریعاً خواندن را برای شما راحت‌تر کند.
نکته ۲: سر و گردنتان را صاف نگه دارید
این امر یکی از مشکلات اصلی گیتاریست‌هاست!
صاف نگه داشتن سر و گردن یکی از بهترین راه‌های بهتر کردن جنس صدای آواز است.
چون وقتی سرتان را خم می‌کنید که گیتار را ببینید، کنترل عضلات درگیر در آواز را از دست می‌دهید. این اشتباه را مرتکب نشوید!
خوشبختانه صاف نگه داشتن سر و گردن آسان است و فقط کمی تمرین نیاز دارد.
دفعه بعد که خواستید آواز بخوانید، این روش را امتحان کنید:
۱. در حالی که صاف ایستاده‌اید، روی دیوار روبرو یک نقطه را در راستای نگاهتان انتخاب کنید.
۲. مطمئن شوید که نقطه انتخاب‌شده دقیقاً روبروی نگاه شما قرار دارد.
۳. حالا شروع به خواندن کنید و به هیچ وجه نگاه خود را از روی آن نقطه برندارید. یعنی بدین صورت:
صدای شما در این وضعیت باید قوی‌تر و زنگ‌دارتر باشد.
نکته ۳: از دیافراگم نفس بکشید
یک راز دیگر را به شما بگویم؟
اکثر معلم‌های آواز بحث تنفس را بیشازحد پیچیده می‌کنند!
این کار آنقدرها هم پیچیده نیست و اگر آن را درست یاد بگیرید، می‌بینید که نفس کشیدن از دیافراگم راحت است.
متأسفانه خیلی از گیتاریست‌ها موقع آواز خواندن، آنقدر که باید عمیق نفس نمی‌کشند. به خاطر اینکه در زمان نوازندگی، بیشتر با کمک شانه‌ها نفس می‌کشند تا شکم. ولی اگر ببینید نفس کشیدن از دیافراگم چقدر جنس صدا و قدرت آواز خواندن را بیشتر می‌کند، تعجب می‌کنید. برای همین است که آموزش نفس گرفتن از دیافراگم، از مهم‌ترین بخش‌های آموزش آواز محسوب می‌شود.
نفس کشیدن از دیافراگم بدین صورت است:
۱. در حالی که صاف ایستاده‌اید، دست‌هایتان را روی بخش پایینی شکم قرار دهید؛ مثل عکس زیر:
۲. سپس نفس بکشید و حرکت شکم را موقع دَم و بازدَم احساس کنید.
۳. حالا طوری نفس بکشید که موقع دم، شکم به سمت بیرون حرکت کند. دَم باید باعث شود شکم به سمت بیرون حرکت کند؛ مثل عکس زیر:
۴. حالا نفس را به‌نحوی بیرون دهید (بازدَم) که شکم شما دوباره به داخل برگردد؛ یعنی شبیه عکس زیر:
۵. این مدل نفس کشیدن را تمرین کنید و مراقب باشید که موقع تنفس، سینه و شانه‌هایتان تکان نخورد.
ممکن است در ابتدا این کار کمی غیرعادی به نظر بیاید؛ ولی نفس کشیدن از دیافراگم قوی‌ترین نوع تنفسی است که موقع خواندن می‌توانید انجام دهید. پس وقت بگذارید و تمرین کنید تا موقع اجرا، نفس کشیدن از دیافراگم برایتان کاملاً طبیعی باشد.
نکته ۴: با کوک درست بخوانید
حقیقت این است که بیشتر افراد در عرض چند ثانیه متوجه می‌شوند کوک می‌خوانند یا نه.
پس اگر با کوک مشکل دارید، از همین جا شروع کنیم.
دلایل زیادی برای کوک نخواندن وجود دارد؛ ولی با تجربه بیش از ۵۰۰ هنرجو، نظر من چنین است:
تقریباً همه می‌توانند کوک خواندن را یاد بگیرند.
فقط کمی پشتکار می‌خواهد و تمرینات درست تقویت گوش (ear training). ولی قبل از اینکه برویم سراغ تقویت گوش:
صرف اینکه نمی‌توانید کوک بخوانید، دلیل نمی‌شود که کلاً در تشخیص کوک ناتوان باشید و به‌اصطلاح، tone-deaf باشید.
به هر حال به‌عنوان گیتاریست حتماً فرق بسیاری از نت‌ها را می‌شنوید؛ ولی شاید با خواندن آنها مشکل داشته باشید.
دلیل ناکوک خواندن شما هر چه باشد، برای حل آن باید ابتدا بازخورد مناسبی دریافت کنید.
بازخورد یعنی اینکه اگر جایی از کوک خارج شدید، متوجه شوید.
این بازخورد می‌تواند از طرف مربی آواز یا اَپلیکیشن آواز باشد. با اینکه هر اَپی می‌تواند به شما بگوید کجای آواز کوک صدایتان بالا یا پایین رفته است، اما مربی آواز خوب می‌تواند دلیل این امر را نیز به شما بگوید و برای اصلاح آن به شما کمک کند.
ولی در حد این مقاله بگذارید یک روش ساده را با شما به اشتراک بگذارم که به دریافت بازخورد بهتر و در نتیجه، کوک خواندن کمک می‌کند.
دفعه بعد که خواستید تمرین کنید، رو به کنج اتاق بشینید.
وقتی رو به کنج می‌نشینید، صدای خودتان را بهتر می‌شنوید؛ چون امواج صدا فاصله کوتاه‌تری را باید برگردند تا به گوش شما برسند. نتیجه؟
می‌توانید بشنوید کجا از کوک خارج می‌شوید و سریعاً اصلاحش کنید.
نکته ۵: با صدای بلند بخوانید
می‌خواهید یک نکته بسیار مهم دیگر برای بهتر آواز خواندن را بگویم؟
یاد بگیرید رسا بخوانید.
خیلی از خواننده/آهنگسازانی که برای بار اول به استودیوی من می‌آیند، تعجب می‌کنند که چطور در یک جلسه اینقدر در خواندن پیشرفت می‌کنند.
علت این امر این است که یادگیری رسا خواندن، جنس و کنترل صدا را به‌سرعت بهتر می‌کند.
متأسفانه خیلی از گیتاریست‌ها فکر می‌کنند برای خوب خواندن باید هوادار (breathy) بخوانند؛ اما در واقع، هر چه هوادارتر بخوانید، کنترل و قدرت صدای شما کمتر می‌شود.
فرض کنید بخواهید آهنگ هارد راک را بدون پیک گیتار بزنید. قطعاً صدای آن با زمانی که با پیک می‌نوازید، فرق زیادی می‌کند. چنین حالتی موقع هوادار خواندن هم پیش می‌آید و قدرت و کنترل صدا را کم می‌کند.
خوشبختانه رفع این اشتباه کار سختی نیست؛ فقط تکنیک درست و کمی تمرین لازم دارد.
یک راه راحت یادگیری رسا خواندن از این قرار است:
۱. یک جمله از آهنگی که دوست دارید بخوانید را انتخاب کنید.
۲. حالا فرض کنید در یک آمفی‌تئاتر روی سِن رفته‌اید و کلمات آهنگ را مثل حرف زدن بیان کنید؛ به‌نحوی که تا انتهای سالن همه صدای شما را بشنوند. با صدای بلند و رسا حرف بزنید؛ ولی داد نزنید.
۳. بعد از چند بار تکرار، خواندن ملودی با کلمه‌ها را آغاز کنید و همان قدرت صدایی که موقع حرف زدن داشتید را حفظ کنید.
اکنون نت‌هایی که می‌خوانید باید خیلی قوی‌تر شده باشند.
نکته ۶: دامنه وکال خود را افزایش دهید
واقعیت دردناک:
ملودی‌هایی که اغلب گیتاریست‌ها می‌سازند، کاملاً در دامنه نت‌هایی هستند که خواندن آنها برایشان راحت است.
ولی اگر نت‌های بالا در آهنگ شما نباشد، فرصتی خوب برای به چشم آمدن آهنگ را از دست داده‌اید.
خبر خوش:
تقریباً هر فردی می‌تواند دامنه وکال خود را وسیع‌تر کند.
فقط تمرین و گرم کردن صحیح لازم دارد. تمرینات وکال بسیاری وجود دارند که می‌توانند به افزایش دامنه صدای شما کمک کنند؛ ولی امروز می‌خواهم یکی از تمرینات مورد علاقه خودم برای نت‌های بالا را شرح دهم.
اسم این تمرین «گی مثل گیبسون» است و بدین شکل انجام می‌شود:
۱. یک جمله از آهنگی که دوست دارید بخوانید را انتخاب کنید.
۲. حالا به جای همه کلماتش بلند بگویید «گی»؛ انگار می‌خواهید بگویید گیبسون. حرف بزنید، نخوانید.
۳. حالا شروع کنید به خواندن ملودی؛ ولی کماکان به جای هر سیلاب از کلمه‌های شعر اصلی بگویید «گی».
۴. دست آخر آهنگ اصلی را بخوانید؛ ولی قدرت و حسی که موقع جایگزین کردن شعر اصلی با «گی» داشتید را حفظ کنید.
نکته ۷: نت‌های بالا را راحت ادا کنید
مخلص کلام:
اگر برای خواندن نت‌های بالا بیشازحد تقلا کنید و به حنجره خود فشار بیاورید، هیچ‌کس اهمیت نمی‌دهد این نت‌ها را کوک خوانده‌اید یا نه.
برای همین باید توجه کنید موقعی که دامنه صدای خود را گسترش می‌دهید، صدایتان در همه جای دامنه راحت باشد.
خیلی از خواننده‌ها متوجه این نیستند که در حال تقلای بیشازحد هستند!
یکی از بخش‌های تولیدکننده صوت که برخی از خواننده‌ها به آن فشار زیادی می‌آورند، حنجره است. حنجره محل قرارگیری تارهای صوتی است و برای لمس کردن آن می‌توانید گلویتان را با انگشت اشاره و شست به‌آرامی بگیرید:
در حالی که دست شما در موقعیت نمایش‌داده‌شده در عکس قرار دارد، آب دهان خود را قورت دهید. در این حالت می‌توانید بالا رفتن حنجره را احساس کنید.
موقع خواندن باید حنجره راحت باشد و بالا نرود تا صدای شما بند نیاید. البته منظور این نیست که به زور حنجره را پایین نگه دارید.
به جای این حرف‌ها بگذارید یک روش ساده را شرح دهم تا بتوانید به کمک آن، حنجره‌تان را موقع خواندن راحت نگه دارید:
۱. با انگشت اشاره و شست، حنجره‌تان را مثل تصویر بالا لمس کنید.
۲. یک جمله از آهنگی که خواندن آن برای شما سخت است را انتخاب کنید.
۳. همانطور که حنجره را با انگشتان خود حس می‌کنید، جمله را بدون اینکه حنجره به بالا حرکت کند، بخوانید.
۴. اگر حس کردید حنجره در حال حرکت به سمت بالاست، ادای خمیازه کشیدن درآورید و نت‌های بالا را با صدای خمیازه‌طور بخوانید.
این حس خمیازه‌طور حنجره را آزاد می‌کند تا به جای خود برگردد.
نکته ۸: برای شروع، ساز زدن و خواندن را از هم جدا کنید
حالا که یاد گرفتید با صدای رسا بخوانید و دامنه صدای خود را وسیع‌تر کنید، بیاید چند تکنیک برای بهتر شدن کیفیت آواز را امتحان کنیم.
یکی از بهترین راه‌های بهتر کردن آواز این است که خواندن و ساز زدن را از هم جدا کنید.
وقتی یک آهنگ را یاد می‌گیرید، در ابتدا دشوار است که همزمان هم به خواندن توجه کنید و هم به ساز زدن و متأسفانه اغلب گیتاریست‌ها بیشتر حواس خود را به ساز زدن معطوف می‌کنند تا به خواندن.
ولی اگر اول آکوردها و ملودی و ریتم آهنگ را یاد بگیرید، می‌توانید پس از آن تمام حواس خود را به خواندن معطوف کنید و موقع اجرا، بر آواز خواندن متمرکز شوید.
دفعه بعد که یک آهنگ را یاد گرفتید، اول آن را ۱۰ بار از اول تا آخر بزنید و بعد شروع کنید به خواندن.
شاید به نظر اضافه‌کاری بیاید؛ ولی باید آنقدر نواختن آهنگ برای شما راحت باشد که تمام حواس خود را به خواندن معطوف کنید.
یک آزمایش خوب برای این کار، این است که ببینید می‌توانید از اول تا آخر آهنگ دست خود را نگاه نکنید یا نه. وقتی آهنگ را به این خوبی حفظ شدید، می‌بینید که خواندن نیز بسیار راحت‌تر می‌شود.
نکته ۹: شعر را حفظ کنید
روراست باشیم:
وقتی قرار است هم ساز بزنید و هم بخوانید، اولین چیزی که از یادتان می‌رود، شعر است!
پس بهتر است شعر را قبل از اینکه نوبت به اجرا برسد حفظ کنید.
خوشبختانه اگر چند روش ساده برای حفظ کردن بلد باشید، می‌بینید که اصلاً کار سختی نیست. یکی از روش‌های مورد علاقه من، داستان ساختن از شعر است. بدین شکل:
۱. شعر را تایپ و پرینت کنید.
۲. از خودتان بپرسید شعر چه داستانی را می‌خواهد تعریف کند؟ بیشتر داستان‌ها خطی هستند و ابتدا و انتهایی مشخص دارند.
۳. شعر را چاپ کنید و کنار هر پاراگراف، خلاصه داستان آن را در یک جمله بنویسید.
۴. با نگاه کردن به جمله‌ها شعر را به یاد بیاورید.
البته بعضی آهنگ‌ها داستان خطی ندارند؛ مثلاً باب دیلن به‌ندرت در شعرهای خود داستانی ساده و خطی تعریف می‌کند. ولی این امر بدین معنی نیست که نمی‌توانید از روش مذکور استفاده کنید. در این مواقع، به جای خلاصه داستان، تصویری کلی که آن ورس یا پاراگراف به شما می‌دهد را بنویسید؛ به‌نحوی که با خواندن آن تصویرسازی، آن قسمت مشخص از شعر در ذهنتان تداعی شود.
خواهید دید که با این روش، حفظ کردن و به یاد آوردن شعر بسیار راحت‌تر می‌شود.
نکته ۱۰: به خواندن خود دقت کنید
روراست باشیم:
بیشتر مردم فرق دو مازور و دو مینور را متوجه نمی‌شوند؛ ولی خواننده بد و خواننده خوب را سریع از هم تشخیص می‌دهند.
همه ما گیتاریست‌هایی را دیده‌ایم که بیشتر به گیتار زدن توجه می‌کنند تا به خواندن و آنقدر روی تک‌تک نت‌های گیتار تمرکز می‌کنند که به‌کلی فراموش می‌کنند در حال اجرا برای مخاطب هستند.
شما در دام این اشتباه نیفتید و بیشتر روی خواندن تمرکز کنید تا ساز زدن.
واقعیت این است که همه‌چیز اعم از ضرب، ریتم و آکوردها را می‌شود تا حدودی نادیده گرفت؛ به شرط اینکه آواز خواندن شما بی‌نقص باشد. چون در نهایت، این آواز است که داستان اصلی آهنگ را تعریف می‌کند.
البته منظور من این نیست که به‌کلی از نحوه گیتار زدن خود غافل شوید. در واقع شما باید آهنگ را آنقدر تمرین کنید که لازم نباشد به ساز زدن خود توجه کنید اگر بیشتر حواس خود را به خواندن بدهید، تماشاچیان بسیار راحت‌تر با کار شما ارتباط برقرار می‌کنند.
سخن آخر
بعد از این تمرینات و با رعایت کردن این نکته‌ها باید آماده باشید تا بهترین اجرای خود را ارائه کنید.
اگرچه جا افتادن بعضی از این تکنیک‌ها کمی وقت لازم دارد، اما اگر هر روز تمرین کنید، با سرعتی باورنکردنی پیشرفت می‌کنید!
حال بروید گیتار را بردارید و به همه نشان دهید چه خواننده توانایی هستید!